اختراع اولین چاپخانه

اختراع فن چاپ درحقیقت به قرن ها پیش از گوتنبرگ، كه نامش به عنوان مخترع چاپ در تاریخ به ثبت رسیده است ، برمی گردد .

آشوریان چند هزار سال قبل از میلاد بر خشت هایی از گل‌رس مهر می‌زدند .

استعمال حروف قابل انتقال نیز میان سال‌ های 1051 و 1058 در چین آغاز شد .

مخترع این حروف فردی به نام پی‌شنگ بود و حروف هم از گل ‌رس ساخته می‌شد .

حروف دستی و حروف قلعی كه پس از آنها به كارآمد ، هیچ یك رواجی نیافت ، بر عكس حروف چوبی متداول شد .

تا این‌كه در سال 1440 ، گوتنبرگ ظاهرا بدون اطلاع از كار چینی‌ها ، حروف قابل انتقال را اختراع كرد

و برای هر یك از حروف الفبا یك حرف جداگانه به كار برد .

حروف متحرك را چینی‌ها اختراع كردند ، ولی گوتنبرگ كه حرفه اش زرگری بود ،

آلیاژ مناسب برای ریخته گری حروف را از سرب و آنتی موآن به دست آورد

و سپس نسبت هر یك از این دو فلز را به گونه ای انتخاب كرد كه حروف بیش از حد سخت و نرم نباشند .

وی برای مركب چاپ هم فرمول مناسبی یافت و خلاصه با رفع موانع و حل مشكلات عمل چاپ را میسر و اجرایی كرد .

تقریبا 20 سال پس از نخستین تلاش ها ی گوتنبرگ در امر چاپ ، این صنعت با استفاده از سطوح برجسته در

ونیز، فلورانس ، پاریس و لیون در حدی مختصر و محدود رواج یافت .

اما دستگاه چاپ گوتنبرگ ، به علت هزینه ها ی بسیار زیاد فقط برای ثروتمندان قابل دسترسی بود

و به همین دلیل تا مدت ها ی طولانی استقبال چندانی از آن نشد .

300 سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ ، نمایشنامه نویسی آلمانی به نام آلوئیس زنه فلدر ،

چاپ سنگی یا لیتو گرافی را درسال 1796 میلادی اختراع كرد .

هر سنگی كه متن یا تصویر با این روش روی آن نقش می بست ،

برای چاپ حدود 750 نسخه عملكرد مطلوب داشت و پس از آن نقش روی سنگ قابل چاپ نبود .

اگر چه درباره شروع چاپ سنگی در ایران روایات متعددی وجود دارد ،

به نظر می رسد چاپ سنگی را برای نخستین بار میرزا صالح شیرازی در تبریز راه اندازی كرد .

میرزا صالح كه از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفته بود ،

در بازگشت یك دستگاه چاپ سنگی با خود به تبریز آورد كه آن را در سال 1250 قمری راه انداخت .

چاپ خانه سنگی طی مدت كوتاهی در تهران و بعد اصفهان و سپس سایر شهرهای ایران تاسیس شد

و بیش از 50 سال تنها روش چاپ در ایران بود و تا اواخر دوره قاجار ، هر چه در ایران چاپ می شد ،

به روش چاپ سنگی بود .

البته هشت سال قبل از ورود چاپ سنگی به ایران چاپ سربی نیز راه اندازی شده بود ،

ولی به علت هزینه و زحمت زیاد آن ، پس از ورود چاپ سنگی ، كنار گذاشته شد

و بعدها در اواخر دوره قاجار دوباره حروف سربی و استفاده از آن رایج گردید .

طریقه چاپ سربی روش نسبتا ساده ای بود :

كاغذ روی صفحه ای متشكل از حروف برجسته سربی و آغشته به مركب فشرده می شد و بر اثر فشار،

حروف بر صفحه كاغذ نقش می بست .

حروفچینی روزنامه نیز نخست به صورت دستی انجام می گرفت ،

ولی بعدها این كار با دستگاه ها یی كه معمول ترین آن ها «لاینو تایپ» بود ، صورت پذیرفت .

دستگاه حروفچینی خودكاری لاینوتایپ در سال 1886 میلادی ساخته شد .

و بدین ترتیب سرعت چاپ به تدریج فزونی یافت .

پیشرفت فناوری كم كم باعث شد دستگاه حروفچینی سربی از دور خارج شود و جای خود را به دستگاه الكترونیكی بدهد .